تا جایی که یادم می‌آید در زمان دانش‌آموزی یادگیری مبحث حرکت‌شناسی برای من که دانش آموز تلاشگری محسوب می‌شدم، نسبت به سایر مباحث دشوارتر مینمود و ساعتهای متمادی تلاش میکردم تا بتوانم مسائل مربوط به این مبحث را تحلیل کنم و یاد بگیرم. هرچند معلم بسیار خوب سالهای آخر دبیرستان این سختی را برای من کمتر کرده‌بودند و همیشه قدردان تدریس خاص و بی نقص ایشان هستم که باعث میشد در یادگیری مشکلی نداشته باشم،چالش اصلی بر سر انجام تمرین و حل سوالات دشوار بود. بعدتر در دانشگاه در همان ترم اول حرکت شناسی حسابی زهر خود را ریخت و من با حقیقت تلخی روبرو شدم که آنهمه تلاشم برای حل مسائل فیزیک دبیرستان اصلا کافی نبوده است و حرکت شناسی در دانشگاه واقعا چالش برانگیز‌تر بود و نیاز به تلاش بیشتری داشت. در دانشگاه اصلا به فکرم خطور نمیکرد که قرار است دوباره با مبحث حرکت شناسی آن هم بعد از فارغ التحصیلی از دانشگاه، دست به گریبان شوم، آن هم با حرکت شناسی دبیرستان.

فیزیک دانشگاه به درد دبیرستان نمیخورد

زمانی که کار تدریس را شروع کردم خیلی زود متوجه شدم آموخته‌هایم در دانشگاه را باید دور بریزم و از اول یادگیری خود را بر اساس مباحث دبیرستان و مورد نیاز دانش‌آموزان پایه ریزی کنم.در سالهای اول تدریس، یاددهی مبحث حرکت شناسی به دانش آموزان دوم دبیرستان (معادل دهم نظام جدید) واقعا برایم دشوار و جانکاه بود. دانش‌آموزان در آن سن هنوز به بلوغ فکری کامل برای یادگیری مبحث حرکت شناسی در دومین سال دبیرستان نرسیده بودند و از طرفی بی‌تجربگی و خامی من باعث میشد درس را بیش از اندازه کش بدهم و زمانی برای تمرین و تکرار باقی نماند.

دو فصل برای یک مبحث

یادم هست در آن زمان بیشتر وقت کلاس به تدریس بردار و روشهای برایندگیری از آنها سپری میشد و البته عملا این مطلب زیاد در مسائل فصل استفاده نمیشدند. اما کلی از وقت کلاس را میگرفتند و البته خیلی از دانش‌آموزان با این مبحث ارتباط نمیگرفتند. در همان فصل از هرکدام از مفاهیم حرکت‌شناسی گوشه‌ای مطرح شده بود و البته برای اینکه بتوانم این گوشه‌ها را برای دانش‌آموزان روشن و قابل فهم کنم باید برای هرکدام به اندازه یک فصل سخن میگفتم وسؤال حل میکردم.

اما مشکل به سال دوم دبیرستان ختم نمی‌شد. در دوران پیش دانشگاهی که دوباره فصلی به نام حرکت در دوبعد در ابتدای کتاب فیزیک وجود داشت، احساس بدبختی کامل تمام وجود من را تسخیر میکرد. فکرش را بکنید، یکبار دیگر باید مباحث حرکت شناسی سال دوم دبیرستان را از اول تدریس میکردم و بعد از آن درست وقتی که دانش‌آموزان هنوز از دشواری مسائل این فصل گیج شده بودند، شروع به تدریس حرکت در دوبعد میکردم که البته سختی کارش دوبرابر میشد.

 

برای شرکت در دوره تخصصی آموزش حرکت شناسی برای دبیران فیزیک کلیک کنید.

 

 

لحظات نفسگیر رفع اشکال

 

 

آن روزها سرکلاس لحظات نفس‌گیری را سپری می‌کردم و همیشه آرزو می‌کردم کاش دانش‌آموزان از من سؤال نپرسند و یا اشکالات خود را سر کلاس نیاوردند. چون واقعا گاهی برایم سخت بود که جوابی سریع و تر و تمیز و قانع کننده برای دانش آموزان مطرح کنم که آنها هم از گفته‌هایم سر دربیاورند.

گاهی از زیر بار مسئولیت رفع اشکال در میرفتم و گاهی در دامش می افتادم و پیش دانش آموزانم ضایع میشدم. حتما اطلاع دارید که در چنین مواقعی چه حس بد و تاریکی به سراغ آدم می‌آید.

 

برای اینکه بتوانم برای رفع اشکال بهتر عمل کنم، دست به کار شدم. کتابهای تست بازار را تهیه کردم و شروع کردم به تست زدن. سعی میکردم مثل یک دانش‌آموز کنکوری سوالات را ببینم و حل کنم و به این صورت به مشکلاتی که ممکن است آنها هنگام حل برخورد کنند پی ببرم.

کار ساده‌ای نبود و باعث میشد در زنگهای تفریح و یا ساعاتی که درس نداشتم، گوشه‌ای خلوت از مدرسه را گیر بیاورم و به تست زدن مشغول شوم. البته ناگفته نماند که همیشه سرعت عمل دانش‌آموزانم از من بیشتر بود و نمیتوانستم تمام کتابهای موجود در بازار را کار کنم. اما سعی کردم تمرکزم را در ابتدا روی یک کتاب بگذارم و تمام سوالات آن را حل کنم. مخصوصا سوالات حرکت شناسی آن کتاب را دو یا سه بار حل کردم تا وقتی سر کلاس دانش‌آموزی از من سوالی میپرسد، آن سؤال برایم آشنا باشد و با تبحر و تسلط خوب شروع به حل سؤال کنم.

خودتان خوب میدانید که وقتی معلم با تردید جواب میدهد یا در وسط راه حل، دچار اشتباه میشود، شیطنت دانش‌آموزان گل میکند و البته اعتبار معلم هم زیر سؤال می‌رود و دیگر به سختی میتوان اعتماد آنها را جلب نمود.

 

تجربه و تلاش اثر خود را نشان میدهند.

حالا که تجربه‌ای برای تدریس کسب کرده‌ام دیگر تدریس مبحث حرکت شناسی برایم دشوار نیست و به راحتی میتوانم آن را تدریس کنم. دانش‌آموزانم به خوبی مبحث را یاد میگیرند و با مهارت بیشتری سوالات را حل میکنند و خودم از نتیجه رضایت دارم.

شما هم اگر تجارب تلخی از تدریس حرکت شناسی دارید و یا اینکه دوست دارید به زودی تدریس فیزیک سال آخر و کلاسهای کنکور را شروع کنید؛ برای نتیجه بخش بودن تدریس خود نکات زیر را در نظر بگیرید:

• در ابتدای تدریس در دانش‌اموزان انگیزه ایجاد کنید.
• نقشه راه فصل را برای آنها ترسیم کنید.
• با تعریف مفاهیم ساده شروع کنید.
• بعد از تعریف هر مفهوم یک یا د و مسئله برای آن حل کنید.
• هنگام حل مسئله با جزئیات کامل گامهای حل مسئله را بیان کنید.
• تجسم تصویری برای هرکدام از مفاهیم ایجاد کنید:
• از قبل 20 سؤال تعیین کنید و خودتان را ملزم کنید که تا پایان این فصل تمام آنها را حل کنید و به انش‌آموزان یاد دهید.
• وقتی فصل تمام شد یکبار تمام روابط فصل را بر روی تخته و با کمک دانش‌آموزان بنویسید.
• سعی کنید خلاصه هرکدام از مباحث را به طور جداگانه و به تناوب در کلاس مرور کنید: مثلا یکبار نکات مربوط به نمودار مکان- زمان و بار دیگر حرکت با شتاب ثابت و …
• ریاضیات مورد نیاز برای فصل را یکبار دیگر به طور ساده‌تر برای دانش‌آموزان یادآوری کنید: هرچند که شما معلم ریاضی نیستید اما مرور نکات مربوط به معادلات درجه 2 و نمودار سهمی میتواند به درک مفاهیم حرکت شناسی بیشتر کمک کند.
• روشهای کوتاه‌تر را بعد از روشهای اصلی و طولانی‌تر بیان کنید: اگر برخی از سوالات با تکنیک هایی در زمان کوتاهتر به جواب میرسند، ابتدا آنها را با روش اصلی و با توضیحات کامل جواب دهید و سپس بگویید چنین روش کوتاهی نیز وجود دارد که شما را سریعتر به جواب میرساند.
• توضیح ذهید فرمولهای تستی چگونه به دست آمده‌اند: روشهای تستی فرمول جادویی نیستند و از نقطه ناشناسی از فضا به دست ما نرسیده‌اند. سعی کنید ماجرای پشت این فرمولها و روشهای تستی را به دانش آ»وزان توضیح دهید تا آگاهی آنها افزایش یابد.
• همیشه با قدرت و با صلابت حرکت شناسی را تدریس کنید.

 

در دوره شتاب (حرکت شناسی ویزه دبیران فیزیک) قرار است آموزشهایی برای تدریس بهتر و اثر بخش این فصل ارائه شود. شما هم اگر معلمی هستید که میخواهید به عنوان بهترین مدرس مبحث حرکت شناسی شناخته شوید در این دوره شرکت کنید.

 

دوره تخصصی دبیران فیزیک — دوره شتاب (حرکت شناسی ویژه دبیران فیزیک)